شیر ترموستاتیک چیست؟

شیر ترموستاتیک

یکی از پرکاربردترین سیستم های گرمایشی و موتورخانه انواع رادیاتور ها هستند که به منظور بهینه ‌سازی مصرف سوخت، نیاز است که سیستم رادیاتور مجهز به شیر ترموستاتیک باشد. شیرهای ترموستاتیک رادیاتور با قابلیت تنظیم دما توسط ترموستات می‌توانند، دمای اتاق را در درجه ‌حرارت مورد نظر ثابت نگه‌ دارند. و با تنظیم دمای اتاق در محدوده 21-18 درجه‌ی سانتی گراد بیش‌ترین مقدار صرفه‌جویی در مصرف سوخت به دست می‌آید.

بطور کلی طبق آزمایشات بعمل آمده، کاهش هر 1 درجه سانتیگراد و جلوگیری از افزایش بی‌مورد دمای اتاق، سبب کاهش مصرف سوخت به میزان 6% می‌گردد. شیر ترموستاتیک از یک حسگر حرارتی برای کنترل خودکار درجه حرارت محلی که در آن رادیاتور نصب شده و یک شیر که از حسگر فرمان می‌پذیرد، تشکیل شده است. دمای مورد نیاز هر اتاق با چرخاندن کلاهک ترموستات قابل تنظیم است.

هنگامی که دمای اتاق بر اثر گرمای خروجی از رادیاتور و یا هر منبع تولید گرمای خارجی (مانند تابش خورشید، افزایش تعداد ساکنین و یا تجهیزات و لوازم برقی) افزایش یابد و در محدوده تنظیم دمای ترموستات قرار گیرد، ترموستات به شیر فرمان داده و جریان آب ‌گرم در رادیاتور را کاهش می‌دهد و از افزایش گرمای اتاق توسط رادیاتور جلوگیری می‌کند.

در نتیجه ضمن تأمین شرایط آسایش مطلوب برای ساکنین اتاق، کاهش مصرف انرژی و هزینه‌های سوخت مصرفی را نیز برآورده می‌کند. چنانچه از شیرهای ترموستاتیک بر روی رادیاتور استفاده نشود، در اینصورت دمای هوای اتاق افزایش می‌یابد تا اینکه شرایط اتاق در حالت نامطلوبی قرار گیرد. در نتیجه ساکنین اتاق مجبور به باز‌کردن پنجره‌ها می‌شوند و این امر سبب می‌شود که هزینه پرداختی صرف گرم کردن هوای بیرون خانه شود و به هدر رود.

انواع ترموستات

بررسی‌های به عمل آمده نشان‌ دهنده‌ی این است که هزینه‌ی خرید و نصب شیرهای ترموستاتیک رادیاتور نهایتا طی دو دوره سرما از محل صرفه‌جویی در هزینه سوخت مصرفی قابل برگشت خواهد بود. ترموستات از اجزاء مختلفی نظیر سنسور، کلاهک تنظیم، شاخص و فنر تشکیل شده است. سنسورها دارای انواع مایع، گاز و واکس (wax) هستند که هرکدام دارای فناوری خاص خود می‌باشند و با تاثیرپذیری سنسور از دمای محیط و انبساط یا انقباض مایع و یا گاز درون آن و درنتیجه تاثیر بر شیر، آب ورودی به رادیاتور را کنترل می‌کنند.

برای اینکه ترموستات بتواند به بهترین نحو ممکن دما را حس نماید در محل‌هایی که رادیاتور در محفظه یا زوایای محدود قرار دارد و یا اینکه اجبارا پوشش روی آن قرار داده شده است از ترموستات با سنسور بیرونی استفاده می‌شود.

سنسور این ترموستات می‌تواند برحسب نیاز تا 8 متر از رادیاتور فاصله داشته باشد. در شکل مقابل شاخص و دمای محیط برای ترموستات نشان داده شده است. البته ممکن است اعداد مذکور با توجه به ساخت ترموستات و مشخصات سازنده متفاوت باشند. در هر صورت اعداد مذکور جنبه راهنمایی دارند و معمولا شرایط محل نصب و نوع رادیاتور میزان دمای نهایی و واقعی را تعیین می‌نماید. تنظیم ترموستات برروی عدد 3 و دمای حدود 21 درجه سانتیگراد سبب می‌شود تا هوای اتاق مطلوب و دلپذیر باشد.

در اماکن عمومی و محیط های خاصی که احتیاج به ثابت نگه‌داشتن دما در یک درجه و یا محدوده‌ای از درجه حرارت محیط می‌باشد، می‌توان از ترموستات با سنسور محدودشونده استفاده کرد. بوسیله این ترموستات می‌توان دمای محیط را در حداقل و حداکثر دمای تنظیم شده محدود نمود و امکان تغییر دما توسط افراد غیر مسئول ممکن نخواهد بود. همچنین می‌توان برای جلوگیری از سرقت از قفل مخصوص ترموستات نیز استفاده کرد.

مزایای شیر ترموستاتیک

- امکان برقراری دمای ثابت در اتاق
- تنظیم دمای دلخواه در اتاق به منظور تأمین شرایط آسایش
- کاهش میزان تولید مواد آلاینده محیط زیست
- 20 درصد کاهش مصرف سوخت و هزینه‌های مربوطه
- توزیع متعادل حرارت و امکان برقراری دما‌های متفاوت در هر اتاق
- قابلیت نصب آسان بر روی انواع رادیاتورهای قدیمی و جدید (فولادی و آلومینیومی)
- دارای کیفیت و تکنولوژی بالا و یکنواخت در کلیه قطعات
- استفاده از فیلتر مخصوص در شیرها جهت کاهش صدای عبور جریان آب در رادیاتور
- قابلیت استفاده از قفل مخصوص ترموستات جهت محیط های عمومی
-جلوگیری از گرمایش غیرضروری و درنتیجه کاهش استهلاک سیستم گرمایش
- داشتن مدل‌های سنسور بیرونی جهت مصارف خاص
- قابلیت تنظیم ترموستات روی حداقل دما (8 درجه سانتی‌گراد) جهت قرار دادن رادیاتور در حالت آماده‌به‌کار
- قابلیت تنظیم میزان عبور جریان آب در هر رادیاتور برحسب نیاز از 0.04 تا 0.73 مترمکعب در ساعت
- استفاده از فیلتر مخصوص در شیرها جهت کاهش صدای عبور جریان آب در رادیاتور
- استفاده از آلیاژهای مخصوص در قطعاتی از شیر که با آب در تماس هستند به‌منظور جلوگیری از ایجاد رسوب
- دارای استانداردهای معتبر جهانی در تولید

قوانین استفاده از شیر ترموستاتیک

مهمترین مقررات در زمینه استفاده از شیرهای ترموستاتیک، مبحث 19 مقررات ملی ساختمان می‌باشد که نصب شیرهای ترموستاتیک بر روی رادیاتور را در تمامی ساختمان‌های نوساز اجباری کرده است. سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت درنظر دارد نصب شیرهای ترموستاتیک بر روی رادیاتور را در تمامی ساختمان‌های کشور اجباری کند.

درحال حاضر این سازمان با اجرای سیاست‌های تشویقی برای نصب شیرهای ترموستاتیک، یارانه پرداخت می‌کند. از نکات بسیار مهم در استفاده از شیرهای ترموستاتیک رادیاتور با توجه به تنوع مدل از سوی سازندگان مختلف دارا بودن استانداردهای معتبر در این زمینه می‌باشد. برای دستیابی به 20% صرفه‌جویی در مصرف سوخت باید شیرهای ترموستاتیک رادیاتور استاندارد بین‌المللی (EN-215) را اخذ کرده باشند.

انواع شیر رادیاتور

شیرهای معمولی رادیاتور از نظر عملکرد دارای تعریفی کلی هستند که شامل مسدود و یا باز نمودن جریان آب می‌باشد. ولی شیرهای ترموستاتیک رادیاتور بگونه‌ای ساخته شده‌اند که بمنظور تنظیم دما توسط ترموستات، امکان عبور جریان های مختلف را فراهم می‌کنند. یکی از قابلیت‌های مهمی که در برخی از شیرهای ترموستاتیک رادیاتور وجود دارد امکان تنظیم اولیه جریان آب (Presetting) می‌باشد که در صورت مجهز بودن شیر به این سیستم می‌توان با تغییر سطح مقطع جریان آب و ایجاد افت فشار، حداکثر آب ورودی به رادیاتور را محدود کرد.

لازم به ذکر است در ساختمان‌های با سیستم آب‌گرم مرکزی به سبب ارتفاع طبقات و یا فاصله واحدها از مرکز حرارتی معمولا توزیع گرما در تمام نقاط یکسان نخواهد بود، در نتیجه واحدهای نزدیک به موتور خانه برای رهایی از افزایش گرمای اتاق مجبور به بازکردن پنجره‌ها می‌شوند و واحدهای دورتر و یا در طبقات بالا بعضا از وسایل و امکانات گرمایشی جانبی استفاده می‌نمایند.

در این حالت می‌توان با استفاده از شیرهای ترموستاتیک رادیاتوری که مجهز به سیستم تنظیم اولیه می‌باشند، جریان های مختلف آب در رادیاتورهای طبقات مختلف ایجاد کردبرای استفاده مطلوب و بهینه از ترموستات و همچنین کاهش اثرات مربوط به گرمای شیر و لوله‌های سطحی و هوای اطراف رادیاتور بر عملکرد شیر ترموستاتیک رادیاتور باید ترموستات بصورت افقی نصب شود. برای این منظور و باتوجه به نحوه قرارگرفتن لوله‌های ورودی آب رادیاتور، از شیرهای مختلف زیر برحسب شرایط استفاده می‌شود:

شیر زاویه‌دار:

هنگامیکه لوله ورودی آب به رادیاتور از دیوار پشتی باشد.

شیر زاویه‌دار راست:

هنگامیکه لوله ورودی آب به رادیاتور از زمین و سمت راست رادیاتور باشد.

شیر زاویه‌دار چپ:

هنگامیکه لوله ورودی آب به رادیاتور از زمین و سمت چپ رادیاتور باشد.

شی ر زاویه‌دار معکوس (UK):

این مدل برای تمامی حالات فوق قابل استفاده می‌باشد با این تفاوت که ترموستات بصورت افقی و در امتداد رادیاتور قرار می‌گیرد. (در سه حالت قبل ترموستات بصورت افقی ولی عمود بر امتداد رادیاتور قرار می‌گرفت.)

شیر مستقیم:

هنگامیکه لوله ورودی آب به رادیاتور از دیوار جانبی مستقیما به رادیاتور وارد شود.

هنگام نصب شیر ترموستاتیک به چه نکاتی باید توجه شود؟

1- رادیاتور نباید داخل دیوار و یا دارای روکش چوبی باشد.
2- لوله‌کشی شوفاژها نباید به‌صورت سری باشد و در صورت لوله‌کشی موازی می‌توان از شیر ترموستاتیک استفاده نمود.
3- در شروع فصل سرما و هنگام راه‌اندازی رادیاتورها، حداقل طی 2 روز و هرروز 2 بار، رادیاتورها می‌بایست هواگیری شود تا صرفه‌جویی قابل‌ملاحظه‌ای فراهم شود.
4- پس نصب سیستم تأسیسات، حتماً باید داخل رادیاتورها و لوله مربوطه شستشو داده شود تا در اثر چرخش آب، املاح باعث گرفتگی شیر در شروع کار نشوند.

برای اطلاعات درباره شوفاژ (رادیاتور) می توانید مقاله شوفاژ چگونه کار می کند؟ را مطالعه نمایید.