انواع دیگ موتورخانه و مقایسه آن ها

انواع دیگ موتورخانه و مقایسه آن ها به صورت کلی در جدول زیر بررسی شده است، در ادامه میتوانیم به صورت جزئی تر ویژگی و کاربرد هر یک را نیز مطالعه نمایید:

انواع دیگ موتورخانه بر اساس جنس بدنه

دیگ های موتورخانه بر اساس جنس بدنه ای که دارند به چهار نوع زیر تقسیم می شوند:

دیگ چدنی

بدنه دیگ چدنی از پره های مجزا تشکیل شده که به صورت قطعه ای به هم متصل می شوند و در صورت خرابی هر پره به راحتی قابل تعویض است. چدن در برابر خوردگی و رسوب مقاوم بوده و نصب و نگهداری آسانی دارد. راندمان و تحمل فشار دیگ شوفاژ چدنی نسبت به دیگ فولادی کمتر است اما به دلیل قیمت مناسب و دوام بالا، گزینه ای اقتصادی برای ساختمان های مسکونی و اداری محسوب می شود. همچنین می توانید برای اطلاع بیشتر درباره مزایا و معایب دیگ چدنی مقاله مربوط به آن در سایت مهاجر را مطالعه نمایید.

دیگ فولادی

دیگ های فولادی از ورق های فولاد آلیاژی ساخته می شوند و به دلیل تحمل فشار و دمای بالا در موتورخانه های بزرگ کاربرد فراوانی دارند. این دیگ ها راندمان مناسب، انتقال حرارت بالا و عمر طولانی دارند و در صورت آسیب قابل جوشکاری و تعمیر هستند. هزینه اولیه دیگ آبگرم فولادی بالاست و در صورت کیفیت نامناسب آب ممکن است دچار خوردگی شوند اما دوام و عملکرد پایدارشان این هزینه را در بلندمدت جبران می کند.

انواع دیگ موتورخانه بر اساس نوع سیال خروجی

دیگ های موتوخانه بر اساس نوع سیال خروجی شامل سه نوع هستند که شامل موارد زیر هستند:

• دیگ آب گرم: در این نوع دیگ آب تا حدود 90 درجه سانتی گراد گرم شده و در مدار گرمایش به گردش در می آید. فشار کاری پایین، ایمنی بالا و هزینه نگهداری کم از مزایای اصلی دیگ آبگرم بوده که سادگی و کارایی مناسب آن باعث شده پرکاربردترین نوع دیگ در ساختمان های مسکونی و اداری باشد.
• دیگ آب داغ: در این دیگ ها آب تا دمایی بالاتر از 100 درجه سانتی گراد گرم می شود و برای جلوگیری از تبخیر تحت فشار زیاد کار می کند. راندمان و ظرفیت حرارتی بالای آنها سبب شده تا در مجتمع های بزرگ، بیمارستان ها و واحدهای صنعتی مورد استفاده قرار بگیرند.
• دیگ بخار: در این نوع دیگ ها نیز آب به بخار تبدیل می شود و بخار به دست آمده به عنوان حامل انرژی در فرآیندهای صنعتی، نیروگاه ها و گرمایش غیر مستقیم کاربرد دارد. دیگ های بخار توان حرارتی بسیار بالایی دارند اما باید این موضوع را درنظر داشت که به تجهیزات ایمنی و سیستم کنترل دقیق نیازمند خواهند بود.

انواع دیگ موتورخانه بر اساس نحوه انتقال حرارت

بر اساس نحوه انتقال حرارت، دیگ موتورخانه به دو نوع زیر تقسیم می شوند:

دیگ آتش در لوله (Fire Tube Boiler)

دیگ های آتش در لوله بیشتر در ساختمان های مسکونی، هتل ها، بیمارستان ها و کارگاه های کوچک استفاده می شوند. در این دیگ ها، گازهای داغ حاصل از احتراق از داخل لوله ها عبور کرده و حرارت خود را به آبی که اطراف لوله ها جریان دارد منتقل می کنند سپس آب به تدریج گرم می شود و آماده استفاده در مدار گرمایش یا تامین آب گرم مصرفی می گردد. این نوع دیگ به دلیل سادگی طراحی، هزینه نسبتا پایین و سهولت در تعمیر و نگهداری به گزینه ای محبوب برای کاربردهایی با فشار کاری پایین تا متوسط می باشد.

دیگ آب در لوله (Water Tube Boiler)

در این مدل دیگ آب درون لوله ها جریان دارد و گازهای داغ اطراف آن ها حرکت می کنند. این طراحی انتقال حرارت موثرتری دارد و امکان کار در فشار و دمای بالا را فراهم می کند. ساختار آن از دیگ آتش در لوله پیچیده تر است اما راندمان بالاتری نسبت به آن دارد. همچنین این مدل معمولابرای  نیروگاه ها، پالایشگاه ها و صنایع بزرگ با نیاز حرارتی زیاد استفاده می شود.

انواع دیگ موتورخانه بر اساس نوع سوخت مصرفی

دیگ های موتورخانه بسته به نوع سوختی که برای تولید حرارت استفاده می کنند به دسته بندی زیر تقسیم می شوند:

• دیگ گازسوز: با استفاده از گاز طبیعی یا گاز مایع کار می کند و یکی از پرکاربردترین نوع دیگ در ساختمان های مسکونی و تجاری می باشد. اگرچه این مدل دیگ وابستگی به شبکه گاز و نیاز به ایمنی در برابر نشت گاز دارد اما از مزایای آن می توان به راندمان بالا، صدای کم و آلودگی ناچیز اشاره نمود. 
• دیگ گازوئیل سوز: با استفاده از گازوئیل کار می کند و گزینه ای مناسب برای مناطقی است که گاز شهری در دسترس نیست. این نوع دیگ توان حرارتی بالایی دارد اما به دلیل تولید آلودگی بیشتر و نیاز به مخزن ذخیره سوخت، نگهداری آن دشوارتر است. از ویژگی های مثبت آن می توان به قدرت حرارتی زیاد و قابلیت استفاده در شرایط بدون گاز اشاره کرد.
• دیگ دوگانه سوز: قابلیت کار با دو نوع سوخت (گاز و گازوئیل) را دارد و در صورت قطع یکی از منابع، دیگ بدون توقف به کار خود ادامه می دهد. هزینه خرید و نگهداری این مدل نسبت به مدل های تک سوختی بالاتر است اما انعطاف پذیری بالا در تامین سوخت از مهم ترین مزایای آن محسوب می شود.
• دیگ جامدسوز: از سوخت های جامد مانند زغال سنگ یا چوب استفاده می کند و بیشتر در مناطقی کاربرد دارد که دسترسی به گاز یا برق وجود ندارد. این نوع دیگ اگرچه استقلال بالایی از شبکه سوخت دارد اما به دلیل راندمان پایین، آلودگی زیاد و نیاز به نظافت مکرر، امروزه کمتر مورد استفاده قرار می گیرد.
• دیگ برقی: با بهره گیری از المنت های الکتریکی بدون نیاز به سوخت فسیلی کار می کند و هیچ گونه دود یا آلاینده ای تولید نمی کند. عملکرد بی صدا، نصب آسان و پاک بودن از مزایای اصلی آن است. هرچند به دلیل مصرف بالای انرژی بیشتر در فضاهای کوچک و سیستم های کم ظرفیت مورد استفاده قرار می گیرد.

انواع دیگ موتورخانه بر اساس فشار کاری

انواع دیگ موتورخانه را می توان از نظر فشار کاری به سه دسته اصلی تقسیم کرد که هرکدام برای کاربردی خاص در پروژه  های کوچک تا صنعتی طراحی شده  اند:

• دیگ فشار پایین: برای فشارهای کم طراحی شده و  معمولا در سیستم های گرمایش آب یا بخار کم فشار کاربرد دارد. این دیگ ها بسیار ایمن و ساده هستند که مناسب ساختمان های مسکونی و اداری کوچک می باشند.
• دیگ فشار متوسط: دارای فشار کاری و توان حرارتی بالاتر بوده و در تاسیسات بزرگ تر مانند بیمارستان ها و کارخانه ها استفاده می شود. این نوع دیگ راندمان بیشتری نسبت به مدل های کم فشار دارد.
• دیگ فشار بالا: این دیگ دارای طراحی پیچیده و نیازمند به سیستم های ایمنی پیشرفته است که ویژه تولید بخار یا آب داغ با فشار زیاد می باشد و به همین جهت برای صنایع سنگین، نیروگاه ها و پالایشگاه ها به کار می رود. 

انواع دیگ موتورخانه بر اساس نحوه نصب

دیگ های موتورخانه بر اساس نحوه نصب و جهت استقرار بدنه به دو نوع اصلی تقسیم می شوند:

• دیگ افقی: در این نوع دیگ، بدنه به صورت افقی قرار دارد و سطح انتقال حرارت بیشتری ایجاد می کند. بیشتر دیگ های فولادی و چدنی معمولی از این نوع هستند. از مزایا این مدل دیگ های میتوان به نصب آسان، نگهداری راحت و پایداری بالا آن اشاره نمود.
• دیگ عمودی: بدنه این دیگ ها به صورت عمودی طراحی شده تا فضای کمتری اشغال کنند. ظرفیت حرارتی پایین تری دارند و برای مکان هایی با محدودیت فضا مناسب اند. این دیگ ها راندمان کمتری نسبت به مدل افقی دارند اما بخاطر اشغال فضای کم و نصب آسان در محیط های محدود مورد استفاده قرار می گیرند.

نتیجه گیری

دیگ های موتورخانه با توجه به جنس بدنه، نوع سیال، نحوه انتقال حرارت، سوخت مصرفی، فشار کاری، نوع احتراق و نحوه نصب دارای انواع مختلفی هستند که هر کدام برای کاربرد خاصی در ساختمان ها، صنایع و نیروگاه ها طراحی شده اند. انتخاب نوع مناسب دیگ به عواملی چون ظرفیت حرارتی مورد نیاز، نوع سوخت در دسترس، فضای نصب و هزینه اولیه و نگهداری بستگی دارد. در مجموع، دیگ های فولادی و چگالشی به دلیل راندمان بالا و دوام طولانی گزینه ای ایده آل برای سیستم های مدرن به شمار می روند.